Bij uitgeverij Orthodox Logos verscheen onlangs de biografie van de Russisch-orthodoxe monnik Grégoire Krug (1907-1969). Platform-redacteur Paul Baars raakte net als de vertaler Henk Roos, in de ban van deze monnik, iconenschilder en vrije geest.
Henk Roos, vertaler van de biografie van de Monnik Grégoire Krug. Notities van een ikonenschilder, raakte ooit gefascineerd door diens icoon ‘De Moeder Gods van Kazan’, die zich bevindt in het Collegio Greco te Rome. Het lukte Roos later meer van Krugs iconen te vinden. Hij zag ze in Parijs en op afgelegen plaatsen elders in Frankrijk.
Het boek opent met een inleiding van Roos, en persoonlijke notities van twee kunsthistorici en bekenden van Krug: Valentine Marcadé en Catherine Aslanoff. Het zijn echte heiligenlevens geworden, in de zin dat ze hem wel behoorlijk de hemel in prijzen.
Onder Parijse vluchtelingen
Georgi Ivanovitsj Krug werd in 1907 geboren in Sint-Petersburg. Zijn vader was afkomstig uit Zweden en Lutheraans, zijn moeder Russisch en orthodox. In 1921 vestigde de familie zich in Estland, waar Georgi een Russisch lyceum doorliep en daarna naar een school voor kunst en ambacht ging. In 1931 vertrok hij naar Parijs, waar hij zich verder ontwikkelde in een milieu van gevluchte Russische kunstenaars. Hij leed onder de verdeeldheid in de orthodoxe kerk, onder de tweede wereldoorlog en worstelde met zijn eigen zoektocht. Een tijdlang was hij opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.
Ouspenskij
In Parijs sloot hij een hechte vriendschap met de bekende iconenschilder Leonid Ouspenskij en raakte hij steeds meer betrokken bij de Russisch-orthodoxe kerk. In tegenstelling tot de meeste migranten uit Rusland bleef hij het patriarchaat Moskou trouw. Hij legde zich toe op het schilderen van iconen voor diverse parochiekerken en kleine kloosters. In 1948 werd hij monnik en nam de naam Gregorij aan, naar een 12de -eeuwse iconenschilder van het Holenklooster in Kyiv. Hij vestigde zich in de skite (klein klooster) van de Heilige Geest bij het dorp Mesnil-Saint-Denis. Mevrouw Marcadé herinnert zich: ‘Vader Grigorij was een wonderlijke monnik, fijngevoelig, vriendelijk en buitengewoon inschikkelijk waar het zwakheden van anderen betrof. Hij was in het geheel niet streng, hield van gezelligheid, hij was open. Hij ging de omgang met mensen zeker niet uit de weg, maar ontving juist iedereen die bij hem op bezoek kwam met veel plezier.’ Tegelijk leefde hij sober en ascetisch.
Hij had een grote kennis van zaken en was een creatief theoloog met een grote devotie tot de Moeder Gods. De laatste jaren ging zijn gezondheid achteruit. Maar hij bleef schilderen. Op 12 juni 1969 stierf hij en werd naast de kapel van de skite begraven. Na zijn dood vond men zijn notities over iconen. Zijn zus Olga Krug heeft die geordend en uitgegeven als een inleidend hoofdstuk over de theologie van de iconen gevolgd door twintig korte hoofdstukken. Die behandelen de achtergrond van bekende iconen van Christus, de Moeder Gods, heiligen en feesten. Bij elk type is een voorbeeld van Krug zelf toegevoegd.
Trouw aan de traditie
Zowel de iconen als de notities van Krug laten een bijzondere combinatie zien van enerzijds trouw aan en kennis van de traditie en anderzijds een grote vrijheid en eigen creativiteit. Hij is ervan overtuigd dat trouw aan de traditie en persoonlijke inbreng elkaar niet uitsluiten, maar juist versterken. Zijn iconostase van de kapel van de skite van de Heilige Geest, komt op mij zelfs experimenteel en gedurfd over. Mij vallen zijn vrij losse, globale stijl van schilderen op, de frisse kleuren en de grote warmte en vriendelijkheid van de gezichten. Zo was hij volgens de mensen die hem gekend hebben zelf ook.
Krug schreef zijn notities in het Russisch. Die zijn in het Frans verschenen en Henk Roos heeft ze vanuit die taal naar het Nederlands vertaald. Deze dubbele vertaalslag roept soms vragen op. Enkele theologische en technische termen komen vreemd over en je vraagt je af wat er in het Russisch precies heeft gestaan. Maar dat wil zeker niet zeggen dat dit boek geen aanrader is. Sterker zelfs, het is een echte ‘eye opener’ voor iedereen die in iconen geïnteresseerd is. Het is een mooie uitgave met prachtige reproducties. Ook ik raakte, net als Henk Roos, gefascineerd.
- Monnik Grégoire Krug. Notities van een ikonenschilder. Vertaald en ingeleid door Henk Roos.
- Orthodox Logos, Tilburg, 2024.
- ISBN 978 1 80484 150 1
- Paperback: € 27,99 / ebook: € 19,99
