Deze maand is het een jaar geleden dat de eerste orthodoxe aartsdiaconesse van de eenentwintigste eeuw, Angelic-Phoebe Molen, werd gewijd. Religiewetenschapper Carrie Frost schreef op Public Orthodoxy over haar ervaringen als getuige van haar wijding, en nu, een jaar later, blikt ze terug op de prestaties en de blijvende betekenis van de wijding van de Zimbabwaanse aartsdiaconesse.
Op Witte Donderdag, 2 mei 2024, werd Angelic Molen in Harare (Zimbabwe) tot diaconesse gewijd. De Orthodoxe Kerk in Zimbabwe maakt deel uit van het Grieks-Orthodox Patriarchaat van Alexandrië en heel Afrika (de Orthodoxe Kerk op het Afrikaanse continent). Metropoliet Serafim Kykotis van Zimbabwe legde de handen op diaconesse Angelic in de St. Nektarios Mission Parish in Waterfall. Een paar dagen later verhief de metropoliet haar tot aartsdiaconesse en nam Angelic de extra naam ‘Phoebe’ aan, ter ere van de eerste diakenheilige van de kerk.
Het ambt van aartsdiaconesse Angelic-Phoebe
De aartsdiaconesse had het druk het afgelopen jaar. Ze zette het diaconale werk voort dat ze al vele jaren vóór haar wijding in haar parochie had verricht, waardoor haar bisschop haar terecht waardig achtte voor het diaconaat. Zo verbeterde ze een bestaand voedselprogramma voor kinderen in haar parochie door een kleine tuin en boomgaard aan te leggen op het terrein van de kerk. Afgelopen zomer schilderde ze samen met de kinderen van de parochie een icoon van de heilige Phoebe ter ere van haar feestdag op 3 september. Als onderdeel van de viering vierden zij en de parochie de ‘eerste vruchten’ uit de tuin. Zij houdt ook toezicht op de catechese van kinderen en de vrouwengroep en bezoekt vrouwen thuis om met hen te bidden, vooral wanneer zij afwezig waren in de kerk.
Verder vertegenwoordigde de aartsdiaconesse de orthodoxe kerk op vele bijeenkomsten en evenementen, waaronder de All-Africa Conference of Churches Consultation Meeting on Migration, Trafficking in Persons, and Modern Slavery en de Algemene Vergadering van de Zimbabwaanse Raad van Kerken en verwelkomde ze officiële vertegenwoordigers van de Wereldraad van Kerken.
Naast haar parochiewerk en haar vertegenwoordiging van de kerk – en haar zeer belangrijke rol als echtgenote en moeder – studeert ze geografie en milieukunde aan de Zimbabwe Open University. Dit werk ligt haar na aan het hart. Ze is ervan overtuigd dat ‘de aarde een heilige gave van God is. We moeten haar beschermen tegen schade en in harmonie leven met de planten, dieren en alle andere levende wezens.’
Ze heeft een sterke band met de plaatselijke geestelijken. Ze noemt de voortdurende steun en begeleiding van metropoliet Serafim cruciaal voor haar succes in haar ambt. De metropoliet merkte daar zelf over op: ‘De mensen in Zimbabwe en vooral in de parochie van Saint Nektarios, waar onze zuster aartsdiaconesse Phoebe-Angelic dient, houden van haar en respecteren haar.’ Waarop de aartsdiaconesse alsvolgt reageerde: ‘De mensen van de parochie van Saint Nectarios steunen mij en mijn ambt. Vanaf de dag van mijn wijding heb ik geen enkele weerstand in mijn ambt ondervonden.’
Haar parochiepriester, pater Augustine Moeketsi, steunt haar en zou graag zien dat ook andere kerken diaconessen hadden. Hij vertelde: ‘Al zoveel jaren verlangen onze vrouwen, jong en oud, naar pastoraal werk voor alle vrouwen. Phoebe-Angelic helpt enorm bij de administratie, leidt de vrouwenvereniging van onze parochie, houdt zich bezig met vrouwenzaken, pastoraal werk en helpt bij het doopsel (van vrouwen en kinderen). Met haar steun wordt het voor mij steeds gemakkelijker. Haar aanwezigheid als diaconesse is een licht dat helder schijnt in onze parochie, en ik bid dat elke orthodoxe priester minstens één diaconesse in zijn parochie zou hebben.’
Betekenis van de wijding
Met de moed van metropoliet Serafim en de steun van het patriarchaat van Alexandrië is een krachtig precedent geschapen voor de heropleving van de wijding van diaconessen. Het proces verliep vlekkeloos, met het eerste besluit van de synode in 2016 om de orde te herstellen en de zegen van patriarch Theodoros II om haar in 2024 te wijden.
Sinds de wijding van vorig jaar is de discussie over diaconessen aanzienlijk toegenomen. Mensen over de hele wereld hebben op verschillende manieren op de wijding gereageerd. Sommigen zijn dolblij. Als voorzitter van het St. Phoebe Center of the Deaconess ontvang ikzelf regelmatig berichten zoals deze recente uit Canada: ‘Haar wijding heeft mij hoop gegeven voor de toekomst van de orthodoxe kerk! Dank aan God voor de moed van metropoliet Serafim en voor het goede werk van diaconesse Angelic!’ Als voorzitter ontvang ik ook af en toe berichten van (altijd Amerikaanse) tegenstanders, die – om redenen die ik niet begrijp – denken te weten wat het beste is voor de Orthodoxe Kerk in Afrika.
Patriarch Theodoros II heeft een week na de wijding een verklaring afgegeven waarin hij de noodzaak van diaconessen in Afrika benadrukt, maar ook de wens uitspreekt om het proces en de taken van diaconessen te formaliseren. Hij schreef: ‘De Heilige Synode … heeft in principe besloten om het instituut van diaconessen binnen haar pastorale jurisdictie nieuw leven in te blazen en te activeren. Dit proces wordt echter voor verdere studie doorverwezen om de individuele details, zoals de kleding, de wijze van bediening en de functionele positie van de diaconessen in het huidige kerkelijk leven, duidelijk te omschrijven.’ Ik heb vernomen dat de Synode van Alexandrië op een later tijdstip bijeen zal komen om de kwalificaties en rollen van toekomstige diaconessen in Afrika vast te leggen, maar dat hun inspanningen om bijeen te komen worden bemoeilijkt door het conflict in het Midden-Oosten en de niet-canonieke inmenging van de Russisch-orthodoxe Kerk in Afrika.
De meest opvallende reactie op de wijding was het uitblijven van reacties. Geen van de andere autocefale kerken in de wereld heeft bezwaar gemaakt tegen de wijding. Hoewel men had kunnen wensen dat andere autocefale kerken krachtige steunbetuigingen hadden afgegeven, vormt het uitblijven van bezwaren een sterk argument of een bevestiging vanuit stilte dat het besluit van het patriarchaat van Alexandrië om de orde van diacones te herstellen, volledig binnen zijn prerogatief als autocefale kerk valt.
Alleen de tijd zal leren waar en wanneer de volgende diaconesse zal worden gewijd, maar het is duidelijk dat het proces van herstel van de oude orde van diaconessen in gang is gezet. Metropoliet Serafim heeft zelf gezegd: ‘De heropleving van de apostolische traditie van de instelling van diaconessen in de missionaire bediening van onze Kerk kan door niemand worden tegengehouden, omdat zij haar oorsprong vindt in de Heilige Geest zelf, die de zieken genas en de vermisten vond.’
Foto’s: © Annie Frost
