In juli 2022 reisde aartsbisschop Elpidophoros van Amerika naar Griekenland om de twee kinderen van een getrouwd homostel te dopen. Verschillende aanwezigen deelden foto’s van de doop op sociale media. Een lid van de familie bedankte Elpidophoros voor zijn ‘progressieve leiderschap’. Hij bestempelde de gebeurtenis als een ‘heel speciaal moment’ voor de ‘gehele Grieks-Orthodoxe Kerk’, aangezien dit ‘het eerste openlijk homoseksuele koppel [is] dat de doop van hun kinderen viert […]’. Binnen enkele dagen berichtten nieuwsuitzendingen over de doop. Deze berichtgeving bood ruimte voor kritiek op Elpidophoros. In het nieuws hebben we kunnen lezen over de ouders die een spraakmakend modebedrijf runnen, miljardairgrootouders, een peetouder die een afstammeling is van een intergenerationele Griekse miljardairfamilie en een groot aantal ambitieuze economische en sociale elites die de doop hebben bijgewoond.
De plaatselijke Griekse bisschop, metropoliet Antonios, die Elpidophoros toestond de kinderen in zijn bisdom te dopen, informeerde de Griekse kerkleiders over de kwestie. Elpidophoros benoemde namelijk niet dat de ouders van de kinderen homoseksueel en getrouwd zijn. Metropoliet Antonios vroeg de Patriarch en de Heilige Synode om Elpidophoros te berispen voor het foutief informeren en het negeren van het verzet van de Grieks-Orthodoxe Kerk tegen homoseksualiteit en het homohuwelijk. Tot op heden heeft Elpidophoros niet gereageerd op de beschuldigingen van metropoliet Antonios en andere kerkelijke collega’s die vraagtekens zetten bij zijn acties. Hij heeft de kwestie over de homoseksualiteit, het huwelijk en het gezin niet behandeld sinds de gebeurtenis in juli in Griekenland.
Aan de hand van een symbolische, antropologische analyse van de politieke macht en conflicten in de Grieks-Orthodoxe Kerk zou kunnen worden opgemerkt dat de furore, brieven en uitdagingen die door de orthodoxe hiërarchen te berde zijn gebracht, duidt op de culturele veranderingen en het machtsvertoon van het kerkelijk gezag. Dit versterkt namelijk de carrières van charismatische individuen. Iedere geestelijke in deze situatie poogt zijn autoriteit in de kerkelijke hiërarchie te bevestigen door controle te claimen over de eigen jurisdictie. In deze context is de verontwaardiging van de orthodoxe geestelijkheid gespeeld en beschermt men met een goed ingestudeerd cultureel en historische patroon de hiërarchie, het patriarchaat en de sociale controle. Elpidophoros kent de andere geestelijken die op de situatie hebben gereageerd, de culturele symboliek en de impliciete gebruiken van de Grieks-Orthodoxe Kerk. Gezien Elpidophoros’ positie, vaardigheden en politieke antenne zouden zijn collega’s moeten weten dat hij niet zou reageren op hun kritiek.
Voor de opkomst van het organiseren van evenementen in het oude vaderland, Griekenland, in de jaren ‘90, die vele miljoenen kosten, reisden Griekse Amerikanen naar hun voormalige dorpen en kerken in Griekenland om met familie en vrienden dergelijke feesten als de doop en het huwelijk te vieren. De terugkeer naar het vaderland als een culturele praktijk gaat veelvuldig gepaard met het versturen van het uitnodigen naar een geliefde geestelijke van de Amerikaanse parochie om als organisator of co-organisator tijdens de ceremonie in Griekenland op te treden. Familieleden betalen dan de kosten voor de reis en accommodatie voor de geestelijke en bieden ook een honorarium aan. Priesters en bisschoppen van de Grieks-Orthodoxe Kerk van Amerika verwachten ook een honorarium indien zij een bruiloft, doop of begrafenis voltrekken. De hoogte van het honorarium hangt af van het oordeel van de familieleden die de ceremonie bekostigen. In de afgelopen decennia zochten Griekse Amerikanen die het konden bekostigen naar bestemmingen in Griekenland die gewild zijn bij een internationale economische en sociale elite. Dit zijn vaak niet de oorspronkelijke dorpen en kerken die verbonden zijn met de geschiedenis, herinneringen en religieuze identiteit van de familie. Elpidophros, de ouders, de peetouders en familie zochten naar een manier om de lange traditie en moderne praktijk van Griekse Amerikanen te combineren. Enerzijds willen ze namelijk de familiedorpen bezoeken. Anderzijds moet de doop of het huwelijk in het buitenland plaatsvinden. Geestelijken stellen dat het religieuze onderwijs, dat aanbevolen wordt voor het voltrekken van huwelijken en dopen in het vaderland, veelvuldig te kort schiet en dat geestelijken snel te veel hooi op hun vork nemen bij dergelijke evenementen. Een priester van een grote Grieks-orthodoxe parochie, die de afgelopen jaren is uitgenodigd om verschillende dopen en huwelijken in Griekenland te voltrekken, stelde dat hij ‘zelden’ deze rijke en beroemde Grieks-orthodoxe christenen in de parochie ziet. Enkele geestelijken vinden daarom dat huwelijken en dopen, die als een evenement in het buitenland, juist schadelijk zijn voor de spirituele vorming van echtparen en gezinnen.
Het nieuws over Elpidophoros’ rol in deze kwestie zorgde bij de Grieks-orthodoxe geestelijken en leken in de Verenigde Staten voor onverschilligheid, ontzetting en frustratie. Enerzijds stellen ze dat Elpidophoros gelijk had om de kinderen te dopen. Anderzijds hekelden ze de bewering van de familie dat deze gebeurtenis de eerste doop van een homopaar in de orthodoxe kerk was. Orthodoxe geestelijken van parochies in de Verenigde Staten dienen, hebben al tientallen jaren homoparen ‘gezegend’ en kinderen van homoseksuele ouders gedoopt. Een priester legde uit dat homoseksuele ouders vaak de voorkeur geven aan een privébijeenkomst om ‘ophef’ te voorkomen, hoewel de priester niet expliciet heeft gevraagd om de doop ‘onder de radar te houden’. Volgens geestelijke willen homo-orthodoxe koppels en gezinnen hun geloof belijden en hun kinderen hun spirituele identiteit laten ontwikkelen in de parochiegemeenschap. Het is voor deze homogezinnen, zoals een geestelijkheid het uitdrukte, ‘is het niet gemakkelijk’, aangezien homohuwelijken en gezinnen niet de norm zijn in Grieks-orthodoxe parochies en de orthodoxe kerk homoseks en homohuwelijk afwijst. Bovendien houdt de bewering dat Elpidophoros een ‘progressief’ geestelijke is die de orthodoxe kerk wegleidt van homofobie en discriminatie jegens lhbtiq+-individuen en -families geen stand in het licht van het empirisch bewijs. Elpidophoros leidt diverse netwerken van de Greek Orthodox Archdiocese of America (GOARCH)-instellingen en parochies, zoals een hogeschool, seminarie, kampen en kloosters. Aldaar wordt homofobie en discriminatie jegens homo’s gekoesterd. Bisschoppen en geestelijken hebben hun macht gebruikt om homoseksuelen het zwijgen op te leggen, te veroordelen en te verwijderen uit de parochies. Elpidophoros leidt een kerkelijk instituut, waarin openlijk homoseksuelen niet kunnen werken, onderwijzen, besturen, dienen in parochiale context of hun geloof kunnen belijden in de parochiegemeenschap. Enkele geestelijken en leken zijn teleurgesteld dat Elpidophoros zich niet publiekelijk heeft uitgesproken tegen geestelijken en leken die zich homofoob opstellen en homoseksuelen uitsluiten en straffen. Een parochiepriester stelde:
“Indien we inclusief willen zijn, moeten we daarvoor gaan zitten en daarover praten. [We] moeten niet enkele een schandaal ervan maken. Hij [Elpidophoros] besluit te werken voor orthodoxe christenen, die geld hebben, creëert vervolgens een schandaal en benoemt het probleem van inclusie niet. Hoe zit het met de homoseksuelen die naar de kerk willen gaan en deel willen uitmaken van een parochie, maar veelvuldig als verschoppelingen worden beschouwd? Er zijn veel homoseksuelen die deel willen uitmaken van een parochiegemeenschap, maar afgewezen worden in die parochies.”
In 2019 heeft Elpidophoros de leiding over de GOARCH gekregen. Sinds zijn aantreden, heeft hij te maken gehad met verschillende problemen. Elpidophoros heeft beschuldigingen van verduistering van fondsen, die onder het bestuur van zijn voorganger hebben plaatsgevonden, ontvangen. Tegelijkertijd heerst er financiële instabiliteit bij de GOARCH. Het project van de schrijn van de Sint-Nicholaas blijft onvoltooid en wordt geteisterd door schandalen. De GOARCH wordt geconfronteerd met een golf van fundamentalisme geworteld in de leer van de ouderling Ephraïm uit Arizona. Dit heeft menige parochiegemeenschap op zijn kop gezet. Het laatste probleem is het afnemende ledenaantal van de Grieks-Orthodoxe Kerk in de Verenigde Staten, waarop Elpidophoros niet is ingegaan. Toen Elpidophoros in 2019 werd aangesteld, ontmoetten lekenkerkleiders hem om religieus fundamentalisme te bespreken. Dit betrof onder meer het spiritueel misbruik van Elpidophoros’ geestelijken jegens orthodoxe christenen die homo zijn of zich niet conformeren aan het fundamentalisme dat door Grieks-orthodoxe geestelijken wordt gehandhaafd in het uitgebreide netwerk van GOARCH-parochies. Lekenleiders die Elpidophoros in 2019 ontmoetten, waren op zoek naar antwoorden die in lijn zijn met het diverse sociale en multireligieuze landschap in de 21ste eeuw. Elpidophoros heeft hervormingsgezinde en ontevreden Orthodoxe christenen genegeerd die hebben geleden onder het beleid van beledigende GOARCH-geestelijken. Tot op heden heeft Elpidophoros geen openbare pastorale zorg en steun geboden aan Orthodoxe homoseksuele christenen en hun families die hun verhalen over pijn, misbruik en verlies hebben gedeeld. De belangrijkste zorg van Elpidophoros is het werven van fondsen ter ondersteuning van de GOARCH-instellingen en GOARCH-projecten. Het is zijn rol om ambitieuze elite-stakeholders aan te trekken op gala’s, banketten en evenementen om geld in te zamelen die de GOARCH-instellingen ondersteunen. In ruil voor hun financiële steun proberen belanghebbenden leken, geestelijken en bisschoppen symbolisch kapitaal,, sociale status, aanzien, macht en sociale controle te verwerven.
