Elke kerk, elke kerkgemeenschap kent zijn eigen religieus of spiritueel erfgoed. Op het Platform Oosters Christendom besteden we de komende tijd aandacht aan een specifiek element van dit erfgoed. Een priester of gelovige vertelt wat voor hem of haar waarde heeft en licht dat toe. Hieronder gaan we in op de bijzondere betekenis van de Koptische taal en de paashymne, Pikhristos Aftonf, in de koptische kerk.
In de stad Bussum bloeit een eeuwen oude geloofsgemeenschap die haar wortels heeft in het oude Egypte: de koptische christenen van de St. Maria en St. Verena kathedraal. Deze gemeenschap is gevestigd in de voormalige rooms-katholieke St. Jozef kerk, die in 2018 door het bisdom van de Koptisch-Orthodox Kerk in Nederland is gekocht.
Dienares Linda Emad Basalyouss legt uit wat het koptisch-zijn voor haar inhoudt en hoe dit binnen de gemeenschap wordt beleefd. ‘Om te begrijpen wie de kopten zijn en waar we vandaan komen, geef ik een stukje historische context. In de eerste eeuw verspreidde het christendom zich in Egypte en groeide het land uit tot een belangrijk christelijk centrum. Destijds vormden de kopten, de Egyptische christenen, de meerderheid van de bevolking. Dit veranderde echter in de zevende eeuw met de komst en verspreiding van de islam. De Egyptische samenleving werd steeds sterker beïnvloed door de islamitische cultuur en de Arabische taal. Kopten werden onderworpen aan extra belastingen, bekend als de jizya, vervolgingen, onderdrukking, martelingen. Onder sociale druk bekeerden velen zich tot de islam. Ondanks eeuwen van onderdrukking en martelingen heeft de koptische gemeenschap standgehouden en haar geloof, tradities en taal weten te behouden. Dit vormt mede de reden dat de koptische kerk, de “Kerk der martelaren” wordt genoemd.
In Nederland hebben we een koptisch bisdom en in vrijwel elke provincie is er een koptische kerk te vinden is. Hoewel de kerken officieel koptisch zijn, worden ze niet alleen bezocht door kopten. Ook Syriërs, Eritreeërs, Ethiopiërs, Irakezen, Libanezen, Polen, Nederlanders en mensen van andere afkomst komen er, wat zorgt voor een diverse en gastvrije gemeenschap.
Wat opvalt, is dat steeds meer jongeren zich actief inzetten voor de gemeenschap. Ze organiseren verschillende activiteiten, waardoor de kerk een levendige en dynamische plek blijft. Voor elke leeftijdsgroep is er wel iets te doen, van jeugdactiviteiten tot bijeenkomsten voor volwassenen.
Levendig en dynamisch
Een ander bijzonder fenomeen binnen deze gemeenschap is dat veel koptische kerken in Nederland oorspronkelijk katholieke kerken waren die leegliepen. Deze gebouwen werden overgedragen aan andere geloofsgemeenschappen, waaronder de kopten. Wat opmerkelijk is, is dat voormalige katholieke kerkgangers soms terugkomen om herinneringen op te halen en verbinding te zoeken met de nieuwe gemeenschap van de kerk. Dit laat zien hoe een kerkgebouw, ondanks veranderende gemeenschappen, een plek van samenkomst en verbondenheid blijft.
Taal als sleutel
Het behoud van de Arabische en Koptische taal is een belangrijk onderwerp binnen onze gemeenschap. Thuis spreken we Arabisch (met het Egyptisch dialect) en ook wanneer we naar Egypte reizen, communiceren we in deze taal. Daarom bieden we taallessen aan voor kinderen en jongeren, zodat ze deze voor hen belangrijke taal die deel uitmaakt van hun identiteit, behouden.
De Koptische taal, hoewel niet meer dagelijks gesproken, speelt een cruciale rol in onze religieuze tradities. Onze liturgie en rituelen worden grotendeels in het Koptisch uitgevoerd om de authenticiteit van de tradities te bewaren. Tegelijkertijd bieden we Nederlandse vertalingen aan, zodat bezoekers de diensten kunnen volgen. Dit helpt ons om zowel ons erfgoed te behouden als toegankelijk te blijven voor een breder publiek.
Als dienares van de koptische gemeenschap geef ik les aan kinderen op de zondagsschool. De lessen zijn ingedeeld in leeftijdscategorieën, zodat elk kind op een passende manier kennis kan maken met de taal en het geloof. Daarnaast organiseren we de vrijdagbijeenkomsten voor jongeren tussen de 14 en 30 jaar. Deze bijeenkomsten helpen hen om hun geloof en tradities beter te begrijpen en te verdiepen.
Ook voor degenen die zelf willen leren hoe ze anderen kunnen onderwijzen, bieden we een opleiding waarin ze leren hoe ze complexe geloofsonderwerpen op een eenvoudige manier kunnen overbrengen aan jongeren en kinderen.
Paashymne
Mijn favoriete christelijke feestdag is Pasen. Dit is de dag waarop we vieren dat Christus drie dagen na zijn kruisiging uit de dood is opgestaan. Het is een feest van hoop, nieuw leven en overwinning op de dood. Pasen herinnert ons eraan dat liefde, vergeving en geloof sterker zijn dan lijden en dood. Rond deze feestdag zijn er speciale kerkdiensten en tradities, zoals de Paasnachtmis. Deze begint op Stille Zaterdag en duurt tot in de vroege ochtend van Paaszondag.
Een bijzonder onderdeel van de Paasliturgie is de hymne Pikhristos Aftonf, wat betekent: “Christus is opgestaan”. De tekst luidt:
Ⲁ̀ Ⲡⲭ̅ⲥ̅ Ⲡⲉⲛⲛⲟⲩϯ: ⲧⲱⲛϥ ⲉ̀ⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲛⲏⲉⲑⲙⲱⲟⲩⲧ:
ⲛ̀ⲑⲟϥ ⲡⲉ ⲧ̀ⲁ̀ⲡⲁⲣⲭⲏ: ⲛ̀ⲧⲉ ⲛⲏⲉ̀ⲧⲁⲩⲉⲛⲕⲟⲧ.
Ⲉⲑⲃⲉ ⲫⲁⲓ ⲧⲉⲛϯⲱ̀ⲟⲩ ⲛⲁϥ: ⲉⲛⲱϣ ⲉ̀ⲃⲟⲗ ⲉⲛϫⲱ ⲙ̀ⲙⲟⲥ:
ϫⲉ ⲕ̀ⲥ̀ⲙⲁⲣⲱⲟⲩⲧ ⲱ̀ Ⲡⲁϭⲟⲓⲥ Ⲓⲏⲥⲟⲩⲥ:
ϫⲉ ⲁⲕⲧⲱⲛⲕ ⲁⲕⲥⲱϯ ⲙ̀ⲙⲟⲛ.
Vertaling:
Christus, onze God, is opgestaan uit de dood.
Hij is de eersteling van hen die ontslapen zijn.
Daarom verheerlijken wij Hem,
verkondigend en zeggend:
“Gij zijt gezegend, o mijn Heer Jezus,
want Gij zijt opgestaan en hebt ons gered.”
Dit lied raakt mij diep, omdat het de essentie van de christelijke vreugde en hoop uitdrukt: de opstanding van Christus. Het benadrukt niet alleen Zijn overwinning op de dood, maar ook de belofte van eeuwig leven voor allen die in Hem geloven. De lofprijzing en dankbaarheid in de tekst maken het een krachtig en inspirerend getuigenis van geloof.
Wanneer ik deze hymne hoor en voel ik sterk de aanwezigheid van Christus en ervaar ik een diepe verbondenheid met mijn geloof.’
Foto’s: gepubliceerd met toestemming van de Koptische Orthodoxe Kathedraal van de Heilige Maria & St. Verena te Bussum
