Op 26 oktober 2025 vierden twee van de meest invloedrijke orthodoxe patriarchen – Bartholomeus van Constantinopel en Daniël van Roemenië – samen de goddelijke liturgie voor de wijding van de schilderingen van de Roemeense nationale kathedraal, de grootste orthodoxe kathedraal ter wereld. Het nieuws was overal in de (inter)nationale media te vinden, ongeacht hun politieke of religieuze kleur, en stond zowel in Orthodox Times als in Le Monde vermeld. Ze vermeldden allemaal de omvang van de kathedraal en de controverses eromheen, maar slechts weinigen vermeldden de symboliek die deze voor de Roemeens-orthodoxe kerk zelf heeft.
Het is niet overdreven om te zeggen dat het leven van mensen en dat van naties wordt gedomineerd door symbolen. Sommige van deze symbolen komen op natuurlijke wijze voort uit iemands ervaring van het goddelijke, terwijl andere zijn gecreëerd om verschillende gebeurtenissen in ons leven of dat van onze landen te herdenken. Deze symbolen kunnen bepaalde data op de kalender zijn, maar ook specifieke gebouwen of monumenten die zijn opgericht om een bepaalde gelegenheid te vieren. 14 juli is bijvoorbeeld een krachtig symbool dat de Fransen herinnert aan de revolutie van 1789, die uiteindelijk leidde tot het ontstaan van hun huidige politieke systeem. Hetzelfde kan worden gezegd van de Congreskolom in Brussel, die bedoeld was om de totstandkoming van de Belgische grondwet door het Nationaal Congres van 1830-1831 te herdenken. Ook de Nationale Kathedraal van Roemenië is zo’n symbolisch bouwwerk.
Het begon in 1882
Het Roemeense patriarchaat beweert dat het idee van een nationale kathedraal teruggaat tot 1882, toen de eerste koning van de moderne staat Roemenië van het huis Hohenzollern, Carol I (1866-1914), een wet aannam die de bouw van een orthodoxe kathedraal in Boekarest mogelijk maakte. Het project raakte bijna in de vergetelheid tot het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918, toen een golf van nationaal enthousiasme het land overspoelde als gevolg van de hereniging van Roemenen uit Transsylvanië, Bessarabië en Boekovina in één staat: de Grote Unie. Er moest een spiritueel symbool van deze nationale eenheid worden opgericht, en dat moest orthodox zijn.
Maar ook dit keer kwam het idee niet tot uitvoering. Een reeks ongunstige economische en politieke omstandigheden stond dit in de weg: de Grote Depressie van 1929-1939, de Tweede Wereldoorlog en de vestiging van het communistische regime dat van 1946 tot 1989 duurde. In de zeer religieuze nasleep van de val van het communisme in de jaren negentig werd het idee van een nationale kathedraal die de spirituele eenheid van de Roemeense natie zou vertegenwoordigen, nieuw leven ingeblazen. Maar deze keer werd er een extra symbolische laag aan toegevoegd: de kathedraal zou ook het verzet van de orthodoxe kerk tegen het atheïstische regime vertegenwoordigen, dat religie verbood en kerken sloeg. Ondanks het enthousiasme dat de bouw van een nieuwe kathedraal bij sommige gelovigen teweegbracht, werd er tot 2010 weinig vooruitgang geboekt. De locatie voor de kathedraal veranderde zo vaak dat de gelovigen de hoop verloren dat deze ooit gebouwd zou worden. Van Piața Unirii, waar de plaats voor het altaar werd gezegend in aanwezigheid van paus Johannes Paulus II tijdens zijn historische bezoek aan Roemenië in 1999, tot het Carol I Park, werd de locatie uiteindelijk in 2008 vastgesteld op de heuvel van het Arsenaal.
Hoewel de kathedraal nog niet volledig voltooid was, werd ze acht jaar later, in 2018, tijdens de honderdste verjaardag van de Grote Unie ingewijd. Aangezien ze bedoeld was als symbool van de Roemeense eenheid in tijd en ruimte, moest de kathedraal worden opgenomen in de ceremonies en festiviteiten ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van het jaar waarin de Roemenen aan het einde van de Eerste Wereldoorlog hun langverwachte eenheid en onafhankelijkheid bereikten.
Maar voor de Roemeens-orthodoxe kerk beperkt de symboliek van de kathedraal zich niet tot de seculiere geschiedenis. Hoewel 1918 misschien wel het belangrijkste jaar in de geschiedenis van de natie was, was 1925 voor de kerk een even belangrijk jaar, toen de Roemeens-orthodoxe kerk werd verheven tot patriarchaat. De liturgie die op 26 oktober jl. samen met oecumenisch patriarch Bartholomeus I werd gecelebreerd, herinnerde aan dit historische moment, niet alleen door zijn aanwezigheid (het oecumenisch patriarchaat is degene die de autocefalie heeft verleend en de Roemeense kerk tot patriarchaat heeft verheven) of zijn preek, maar ook door het formele gebaar van het ondertekenen van ‘de synodale herdenkingsakte’ door de twee patriarchen en alle hiërarchen van de Roemeens-orthodoxe kerk.
Spirituele geweten
Dit moment kan worden gezien als het hoogtepunt van het jaar ter herdenking van de Roemeense-orthodoxie. Elk jaar stelt de Heilige Synode van de Roemeens-orthodoxe kerk bepaalde thema’s vast waarmee alle parochies en theologische faculteiten in het hele land zich moeten bezighouden. Vorig jaar was het jaar van de zieken en hun verzorgers, terwijl dit jaar is uitgeroepen tot het jaar van de Roemeense orthodoxe heiligen. Dit betekende niet alleen een hernieuwde focus op de Roemeense spiritualiteit, maar ook de heiligverklaring van een reeks Roemeense heiligen, waaronder enkele die tijdens het communistische tijdperk leefden, zoals de beroemde theoloog Dumitru Stăniloae of de oudste Ilie Cleopa van het Sihăstria-klooster. De symbolische boodschap was duidelijk: de Roemeense kerk fungeerde als het spirituele geweten van het Roemeense volk, zelfs tijdens de moeilijkste tijden – de communistische dictatuur – en de kathedraal vertegenwoordigt de eeuwige overwinning van de kerk op het atheïsme.
De Roemeense bisschop voor Noord-Europa, Macarius, voegde een extra betekenislaag toe aan de kathedraal door deze in de huidige Europese context te plaatsen. De kathedraal is een symbool van de Roemeense volksreligiositeit, die veel groter is dan die van andere Europese landen. In een Facebookbericht dat na de wijding werd gepubliceerd, bevestigde Macarius dat sommigen de kathedraal misschien vanuit een financieel perspectief bekijken – veel stemmen beweerden dat dit project niet door de staat had mogen worden gefinancierd – maar dat het in de eerste plaats moet worden gezien als een prestatie van de Roemeense volksvroomheid. Als volk nemen Roemenen religie doorgaans serieuzer dan andere Europeanen, of ze nu uit het westen of het oosten komen. De kathedraal, met zijn gigantische afmetingen, getuigt hiervan.
Naast het Huis van het Volk
Maar het meest onderbelichte belang van dit bouwwerk is waarschijnlijk zijn rol in de panorthodoxe kerkelijke politiek. De kathedraal is voor de Roemeense Kerk een zeer aansprekende manier om zich te positioneren binnen de orthodoxe wereld, net achter de Griekse en Russische Kerken. Een kerk met meer dan 16 miljoen gelovigen binnen en buiten haar thuisland mag niet langer worden genegeerd. Of, in de milde bewoordingen van de woordvoerder van de Roemeense Orthodoxe Kerk: ‘Het is essentieel voor een land met een orthodoxe meerderheid om een eigen kathedraal te hebben.’ Het was echter van minder belang dat de kathedraal de grootste in de orthodoxe wereld zou zijn en dat hij naast het op één na grootste gebouw ter wereld zou staan, het Huis van het Volk, gebouwd door de communistische dictator Nicolae Ceaușescu.
De schrijver en maatschappijcommentator Vasile Ernu, die de geografische nabijheid en de grootsheid van het project opmerkte, kon niet anders dan een symbolische vergelijking maken. Als het Huis van het Volk werd gebouwd in de jaren tachtig, het moment waarop het communistische systeem instortte, zou het dan niet legitiem zijn om te vragen of ditzelfde opgaat voor de Roemeens-orthodoxe kerk, nu steeds meer mensen progressieve opvattingen aanhangen of hun interesse in religie helemaal verliezen? Hoewel het antwoord op deze vraag nog minstens tien jaar op zich zal laten wachten, is het op dit moment duidelijk dat de kathedraal voor de Roemeens-orthodoxe kerk de verwezenlijking is van een symbolische droom. Deze symboliek beperkt zich niet alleen tot het plaatsen van de kerk in het centrum van de Roemeense nationale identiteit, maar ook tot het manifesteren van haar kracht en het vestigen van haar positie onder de andere orthodoxe zusterkerken.
Openingsfoto: Nationale Kathedraal van Roemenië in aanbouw, 2023. ©WikimediaCommons:Mihail
